اصرار ترامپ بر کنترل کانال پاناما: دلایل و پیامدهای ژئوپلیتیکی و اقتصادی

کانال پاناما، یکی از مهم‌ترین آبراه‌های تجاری جهان، به یکی از موضوعات کلیدی در سیاست خارجی دونالد ترامپ تبدیل شده است. تلاش‌های ترامپ برای به دست آوردن کنترل کانال پاناما ناشی از نگرانی‌های اقتصادی، امنیتی و رقابت ژئوپلیتیکی با چین است. در این مقاله، به بررسی دلایل اصرار ترامپ بر تسلط بر کانال پاناما و پیامدهای این سیاست می‌پردازیم.

اهمیت استراتژیک و اقتصادی کانال پاناما

کانال پاناما، یکی از مهم‌ترین مسیرهای دریایی جهان، نقش کلیدی در حمل‌ونقل بین‌المللی دارد و حدود ۵٪ از تجارت جهانی از طریق این آبراه انجام می‌شود (Hoover Institution, 2025). این کانال که در سال ۱۹۹۹ از ایالات متحده به پاناما واگذار شد، توسط “سازمان کانال پاناما” (ACP) اداره می‌شود.

ترامپ معتقد است که هزینه‌های بالای عوارض عبور از کانال پاناما بر کشتی‌های آمریکایی ناعادلانه است و باعث افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل می‌شود (U.S. News, 2025). او پیشنهاد کرده که ایالات متحده باید در سیاست‌گذاری این کانال نقش بیشتری داشته باشد تا به اقتصاد آمریکا کمک کند.

نگرانی‌های ژئوپلیتیکی و نفوذ چین در کانال پاناما

یکی از مهم‌ترین دلایل نگرانی ترامپ درباره کانال پاناما، نفوذ گسترده چین در این منطقه است. شرکت‌های چینی، از جمله Hutchison Ports، در هر دو ورودی کانال، یعنی بندرهای بالبوآ و کریستوبال، سرمایه‌گذاری کرده‌اند. این موضوع باعث شده تا واشنگتن نسبت به کنترل احتمالی چین بر کانال پاناما احساس خطر کند (The Economist, 2025).

ترامپ بارها هشدار داده که حضور چین در پاناما ممکن است بر بی‌طرفی کانال تأثیر بگذارد و امنیت ملی آمریکا را تهدید کند (The New York Times, 2025). او پیشنهاد کرده که آمریکا باید دوباره نفوذ خود را بر این منطقه افزایش دهد تا از برتری چین جلوگیری کند.

چالش‌های آب‌وهوایی و بحران خشکسالی در کانال پاناما

یکی دیگر از عواملی که توجه ترامپ را به کانال پاناما جلب کرده، کاهش سطح آب این کانال به دلیل خشکسالی‌های شدید است. با توجه به اینکه کانال پاناما برای عملکرد خود به منابع آبی وابسته است، کمبود آب باعث کاهش تعداد کشتی‌های عبوری شده است (CNN, 2025).

ترامپ مدعی است که دولت پاناما توانایی مدیریت این بحران را ندارد و ایالات متحده باید برای حفظ تجارت دریایی خود، نقش بیشتری در مدیریت کانال پاناما ایفا کند.

دلایل داخلی و اهداف سیاسی ترامپ

اصرار ترامپ بر کنترل کانال پاناما تنها به مسائل اقتصادی و امنیتی محدود نمی‌شود. این سیاست در راستای دکترین “اول آمریکا” (America First) او قرار دارد که هدف آن بازگرداندن تسلط اقتصادی و نظامی ایالات متحده بر مناطق استراتژیک جهان است (Hoover Institution, 2025).

برخی تحلیلگران معتقدند که ترامپ با مطرح کردن این موضوع، قصد دارد حمایت ملی‌گرایان و طرفداران سیاست‌های حمایت‌گرایانه را به دست آورد. این گروه‌ها از افزایش نفوذ آمریکا در سیاست‌های بین‌المللی و کاهش وابستگی به دیگر کشورها حمایت می‌کنند (The Economist, 2025).

واکنش پاناما و جامعه بین‌المللی به سیاست ترامپ

مقامات پاناما قویاً هرگونه مداخله ایالات متحده را رد کرده‌اند. رئیس‌جمهور پاناما، خوزه رائول مولینو، در واکنش به اظهارات ترامپ اعلام کرد که کانال پاناما بخش غیرقابل‌تفکیک از حاکمیت ملی پاناما است و هیچ کشوری حق دخالت در مدیریت آن را ندارد (The New York Times, 2025).

علاوه بر مخالفت دولت پاناما، اعتراضات مردمی نیز علیه سیاست‌های ترامپ در این کشور شکل گرفته است. بسیاری از مردم پاناما، تلاش ترامپ برای کنترل کانال پاناما را به عنوان تهدیدی علیه استقلال کشورشان تلقی کرده‌اند (CNN, 2025). همچنین، کشورهای دیگر در آمریکای لاتین و برخی سازمان‌های بین‌المللی هشدار داده‌اند که هرگونه اقدام یکجانبه آمریکا برای تسلط بر کانال پاناما می‌تواند موجب بی‌ثباتی منطقه‌ای شود.